Humanitarian Communication Awards 2023

Vlieg in het Oog Award 2023

Op maandag 11 december 2023 reikten we weer twee awards uit: de Hoogvlieger Award en Vlieg in het Oog Award, respectievelijk de beste en slechtste campagne van een Nederlandse ontwikkelingsorganisatie (INGO) in 2022-2023 (specifieker: gepubliceerd tussen 30 april 2022 en 10 mei 2023)

De jury bestond dit jaar uit Malika Ouacha (onderzoeker in diasporische filantropie, EUR), Khadija Massaoudi (schrijver, theatermaker, journalist, adviseur en performer), Hamza Ouamari (marketingstrateeg en inclusiespecialist) en Steyn Hoogakker (onderzoeker in energietransities in stedelijk Ghana, medeoprichter van iMPACT DOC, bestuurslid HuCom). Zij kwamen begin december bij elkaar om te bespreken welke campagne de award in beide categorieën moest ontvangen. Op maandag 11 december maakten we de winnaars bekend op onze website, op onze socials, en per email naar de organisaties.

De genomineerde campagnes voor de Vlieg in het Oog Award 2023 waren:

1. Rode Kruis | ‘Gouden Kronen Plan’

2. UNICEF | ‘Are you with us’

3. Compassion | ‘Een verjaarsdagscadeau voor Eldimar’ en ‘Julian Goedhart op reis in Peru’

4. International Justice Mission | Mudraise Versla Slavernij

5. The Zero Hunger Project | Een wereld zonder honger: het kan wél

Op deze pagina kun je de genomineerde campagnes vinden, inclusief een korte uitleg bij elke nominatie (met vaak ook een of meerdere special mentions). De uitleg is zeker niet alomvattend, om het overzicht te bewaren betreffen het slechts de highlights die we hebben geconstateerd (meestal is er dus nog meer op te merken).

Lees hier het persbericht over de Humanitarian Communication Awards 2023, in zowel het Nederlands als het Engels.

Lees hier het interview over de Humanitarian Communication Awards 2022 met Anika Altaf, voorzitter van HuCom en tevens de voorzitter van de jury in 2022, op Nieuw Wij.

Lees hier het artikel over de Humanitarian Communication Awards 2020 door onze directeuren, Wouter Oomen en Emiel Martens, op One World (in het Nederlands) en ZAM Magazine (in het Engels).

Luister hier naar het radio interview over de Humanitarian Communication Awards 2018 met een van onze directeuren, Wouter Oomen, op Dit is de Nacht (NPO1):

Vlieg in het Oog genomineerde 1

Rode Kruis | ‘Gouden Kronen Plan’ (special mention Vlieg in het Oog Award 2023)

Nadat het Rode Kruis Vlaanderen in 2020 al eens de mist inging met de campagne ‘Een buik voor een buik‘, is het nu het Rode Kruis Nederland dat met een uiterst misplaatste ‘ruilactie’ komt. Met het ‘Gouden Kronen Plan’ worden tandartsen in Nederland opgeroepen om de gouden kronen die ze in hun praktijk verwijderen te doneren aan het Rode Kruis. Met de opbrengst ondersteunt het Rode Kruis vervolgens ‘kwetsbare families in rampgevoelige gebieden’. Het idee om Nederlandse zorginstellingen aan te moedigen om zich in te zetten voor ‘een veiliger en gezonder bestaan’ van families wereldwijd is uiteraard een goede, maar de manier waarop dat hier wordt gedaan slaat de plank behoorlijk mis. Vooral het ‘uitruilen’ van afgedankte gouden kronen voor mensenlevens is pijnlijk. Op de pagina van het ‘Gouden Kronen Plan’ wordt eerst een foto met drie anonieme zwarte kinderen getoond, met daarover de tekst ‘Doneer uw gouden kronen aan het Rode Kruis’. Volgens wordt de vraag gesteld of u, als tandarts, wel weet dat ‘u levens kunt redden met zo’n verwijderde gouden kroon?’ Dat het woord ‘redden’ anno 2023 nog gebruikt wordt in de sector, is erg jammer, zeker als geclaimd wordt dat mensenlevens gered kunnen worden door iets wat afgedankt wordt. Of zoals een deelnemende tandarts het zegt op de site: ‘Niemand zegt eigenlijk “nee” op de vraag om een gouden kroon te doneren.’ Tussendoor wordt gemeld dat het opgehaalde geld wel degelijk wordt ingezet voor specifieke doeleinden, zoals veilig drinkwater, betere landbouwtechnieken en rampentrainingen, maar dan is het kwaad al geschied. Daar komt bij dat de titel hier, namelijk ‘uw deelname is goud waard’, door de ‘grappige’ dubbelzinnigheid weer de verkeerde kant op slaat (en de slogan ‘Dit jongetje is goud waard’, die ook gebruikt wordt, nog meer). Naast het Gouden Kronen Plan viel ook de video ‘Van Oorlog naar Crisis, dit is Syrië in 2022‘ van het Rode Kruis ons in negatieve zin op. In deze reportage, onderdeel van het televisieprogramma Floortje terug naar Syrië, reist Rode Kruis-ambassadeur Floortje Dessing af naar Syrië zes jaar na haar laatste bezoek aan het land. Ondanks dat Floortje meer geïnformeerd en geëngageerd  is dan de meeste ambassadeurs, ontsnapt ook zij niet aan de valkuilen van het witte-redder-genre en het ambassadeursgenre in het bijzonder, inclusief verklarende en meelevende white point of entry en de nodige misery porn. Deze video krijgt van ons dan ook een special mention, net als twee andere schurende ambassadeursvideo’s: ‘Ambassadeur Do in Bangladesh‘ van Cordaid en ‘Paul en UNICEF’. En in de categorie misery porn gaan er dit jaar special mentions naar ‘Winterhulp in Roemenië‘ van Help Oost-Europa, ‘Heftige verhalen van gevluchte Rohingya-vrouwen’ van Tearfund (en EO Metterdaad), ‘DR Congo, de hel op aarde’ van Red een Kind, de televisiespots 2022 én 2023 van Hart van Kinderenen, en de Facebookcampagnes ‘Help een kind als Ahmed‘ van CARE Nederland en ‘Het heeft wél zin‘ van Wilde Ganzen. Tevens krijgt ook AMREF Flying Doctors weer een special mention van ons, dit keer voor de op-de-borstklopperij-video over hun prestaties in samenwerking met VvAA (en het handhaven van de slogan ‘voor een gezond en sterk Afrika’). Ten slotte willen we, hoe kort ook, het stuitende tekstje ‘Het Liliane Fonds in Tanzania’ niet onbenoemd laten (even naar beneden scrollen als je op de website komt): ‘Tanzania is een arm land. (…) Veel Tanzanianen zijn laagopgeleid. (…) Hun onwetendheid voedt vooroordelen en angst.’ Ook een special mention dus voor het Liliane Fonds. Save the Children, traditioneel de buitencategorie van de misery porn, is voor het eerst in zes jaar niet genomineerd voor een Vlieg in ‘t Oog (en ontvangt van ons zelfs een special mention in de Hoogvlieger-categorie).

[Click here for the nomination text in English]

Vlieg in het Oog genomineerde 2 

UNICEF | ‘Are you with us’

Naast een special mention voor hun ambassadeursvideo, ontvangt UNICEF dit jaar van ons ook een nominatie voor het verheerlijken van hun hulpverleners. In deze Engelstalige video met Nederlandse ondertiteling gaat het enkel en alleen over de hulpverlener als held, of, zoals de voice-over het noemt, ‘de volhardende’, ‘de aanhoudende’, ‘de onbezonnene’. Het neerzetten van hulpverleners als ‘grootse mensen’ die de wereld nodig heeft en ‘diehards’ die nooit opgeven getuigt van eenzelfde soort borstklopperij als de video van AMREF Flying Doctors, maar dan nog dramatischer en (daardoor) nog misplaatster. Het doet, vooral ook door de voice-over, op momenten zelfs sterk denken aan de tevens problematische ‘Think Different’ reclame van Apple (1997), waarin kopers van een Apple-computer werden gelijkgesteld aan bekende wereldveranderaars zoals Martin Luther King, Mohammed Ali en Gandhi. Ook in het Jaaroverzicht 2022 van UNICEF gaat het mis: na eerst alle rampspoed in de wereld van dat jaar te hebben getoond, stelt de organisatie dat zij kinderen hoop, veiligheid, voeding en educatie en jongeren een stem geven (je kan mensen geen stem geven, want die hebben ze altijd zelf al). Ze noemen in hun jaaroverzicht zelfs dat ze Nederland blauw kleuren op World Children’s Day, waarna ze alle vrijwilligers en donateurs bedanken voor de steun terwijl we alleen beelden van anonieme kinderen laten zien. Ook de UNICEF-campagne ‘Help nu kleine doorzetters‘ is niet erg fraai. Hier kunnen donateurs voor €3 euro ‘kleine doorzetters zoals Mohahub’ helpen, waarbij we een foto van een zwart kindje te zien krijgen met alleen de mededeling dat hij ondervoed is en zonder behandeling ‘geen eerlijke kans voor de toekomst’ krijgt. Tevens gaat er in de categorie hulpverleners-als-helden een special mention naar het Rode Kruis, voor het interview in Trouw met twee Rode Kruis-medewerkers die vertellen over ‘hoe het is om te werken in een van de gevaarlijkse landen ter wereld’, Zuid-Soedan, waar het volgens hen een ‘doffe ellende’, en dat terwijl ze toch al op ‘veel uitzichtloze plekken in de wereld’ zijn geweest voor hun werk. En ook Artsen zonder Grenzen krijgt een special mention, voor ‘Water: bron van leven en ziektes’. Dat deze video, waarbij beelden van anonieme, vooral zwarte mensen in kwetsbare situaties worden bijgestaan door een monotone Nederlands voice-over die uitlegt hoe belangrijk schoon water voor hen is en wat Artsen zonder Grenzen daarvoor doet, op deze manier is gemaakt, is opvallend na de (internationale) verklaring dat ze zich gingen commiteren aan betere representatie en het witte-redder-genre wilden doorbreken.

[Click here for the nomination text in English]

Vlieg in het Oog genomineerde 3

Compassion | ‘Een verjaarsdagscadeau voor Eldimar’ en ‘Julian Goedhart op reis in Peru’ (winnaar Vlieg in het Oog Award 2023)

Laten we meteen duidelijk zijn: we houden niet van zogenaamde kindsponsorprojecten. Ze hebben misschien een verleidelijke persoonlijke benadering, maar nodigen doorgaans uit tot het extravagant uitvergroten van dankbaarheid richting de sponsor. We zien deze worsteling in twee video’s waarin de verjaardag van gesponsorde kinderen centraal staat. Terwijl de grondoorzaak van armoede in de video’s wordt benoemd (een in architectuur ‘vastgeroeste’ ongelijkheid in de een en een gebrek aan arbeidszekerheid in de ander) steelt de dankbaarheid richting de ‘gulle’ gever écht de show. Het perspectief van de ‘witte redder’ is dan ook nooit ver weg – of het nu impliciet is, in de video waarin de sponsor aanwezig is in de vorm van een verjaardagscadeau, of expliciet, in de video waarin Julian Goedhart op reis is in Peru en ‘spontaan’ besluit een kind te sponsoren. Ook de verjaardag van de gesponsorde kinderen vieren we mee. Dat Goedhart stelt dat hij armoede ‘nog nooit van dichtbij’ heeft gezien maakt het tot een exotisch fenomeen, want: ‘hier sta ik dan, in Peru’. Terwijl Goedhart blij is de ‘hoop’ – het eeuwige, misleidende medicijn tegen armoede – te zien in mensen, is het van dichtbij waarnemen voor hem een louterende ervaring: ‘Ik denk dat ik het westerse scepticisme ben kwijtgeraakt’. De valkuilen van kindsponsoring zijn in de video’s alomtegenwoordig, wat erg jammer is om te zien nadat Compassion in 2021 al eens de Vlieg in het Oog Award won voor een standaard ‘witte-redder’-verhaal. Ook op andere plekken gaat het vaak nog niet goed. Ondanks dat de organisatie soms op best fraaie wijze de rol van de kerk vertolkt als een uitdrukking van het maatschappelijk middenveld waarbij professionals ter plaatse zowel schermtijd als credits krijgen, vielen we bijna van onze stoel toen we de Compassion Experience zagen, waarbij een ‘Afrikaanse markt’ in Apeldoorn is nagebouwd om ‘armoede en onrecht zichtbaarder en dichtbij voor jongeren’ te krijgen. Alle valkuilen van het genre van de misery simulation oftewel misèresimulatie, de geprivilegieerde nabootsing van armoede en andere kwetsbare leefomstandigheden, worden hier wel ingetrapt. De valkuilen van kindsponsoringen en misèresimulaties gelden uiteraard niet alleen voor Compassion, ook verschillende andere organisaties weten ze niet te voorkomen – en trappen er vaak met open ogen in. Wat betreft kindsponsoring, doet World Vision dit jaar weer een duit in het zakje met vervolgvideo’s in de al eerder door ons genomineerde Chosen-campagne (‘hoera, je bent gekozen’ – we hebben de sponsor zelden zó centraal zien staan). Ook Red een Kind trekt de registers volledig open in een video waarin arme, zwarte kinderen worden gecontrasteerd met het ideaalplaatje van een Nederlands middenklassengezin (en een mildere uiting hiervan zien we terug bij Vastenactie). Ten slotte laten deze video’s van Livingstone en Stichting Mensenkind zien hoe snel het doorgaans misplaatste perspectief van de sponsor dominant wordt (‘wat het mij vooral gebracht heeft is een heleboel dankbaarheid’). Al deze communicatie-uitingen krijgen van ons een special mention.

[Click here for the nomination text in English]

Reactie van Compassion op het winnen van de Vlieg in het Oog Award 2023: “Sinds wij het Expertisecentrum Humanitaire Communicatie in 2020 benaderden om onze communicatie te voorzien van feedback, staat gelijkwaardige communicatie op onze agenda. Binnen onze organisatie zien we een positieve ontwikkeling op thema’s als gelijkwaardigheid, diversiteit en inclusiviteit. Dat wij in onze communicatie nog verder kunnen groeien, is een feit. En leren doen we graag. Wij hechten waarde aan de mening van Nederlandse vakgenoten ten aanzien van onze uitingen. Maar minstens zo belangrijk is de feedback van onze lokale collega’s in de landen waar wij werken. Wat is hun verhaal? Hoe willen zij vertegenwoordigd worden? Wij leren van hen en samen groeien we op weg naar gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid.”

Vlieg in het Oog genomineerde 4

International Justice Mission | Mudraise Versla Slavernij (special mention Vlieg in het Oog Award 2023)

Bij sportieve fondenwervingsevenementen is het vrijwel nooit duidelijk wat nu precies het verband is tussen het sportieve gedeelte en het doel waarvoor deelnemers zich inspannen. Wat te denken van het lopen van 100 kilometer tegen de seksuele uitbuiting van meisjes? ‘Superhelden bestaan nog’, zo stelt Free a Girl. Juist de afwezigheid van een logisch verband tussen de actie en het doel maakt de heroïek waarmee dit soort evenementen gepaard gaan vaak uiterst dubieus. Een ander voorbeeld zien we bij Open Doors: ‘Meedoen met de Muskathlon voor Open Doors betekent dat je je vervolgde broers en zussen in de ogen kijkt en hun verhalen uit eerste hand hoort. In de omgeving waarin zij leven, lever jij vervolgens een sportprestatie van formaat.’ Een vreemde manier om de kwetsbare positie van mensen bespreekbaar te maken: zelf een sportprestatie (van formaat!) leveren op de plek waar ze vervolgd worden. Toch laten we het hier bij special mentions, omdat de nominatie duidelijk in de wacht is gesleept door International Justice Mission met hun MudRaise tegen slavernij. Hier is het sportieve element zo curieus overheersend, en het verband zo vergezocht, dat we er nauwelijks chocola van kunnen maken. De FAQ op de site helpen, maar maken de symboliek wat ons betreft juist misplaatst: ‘MudRaise is symbolisch: jij gaat door de modder (…). Dit kost je moeite en maakt je vies. Onze collega’s in het veld komen ook veel obstakels tegen in hun bevrijdingswerk; maar ze gaan door tot ze dat ene meisje uit het bordeel hebben gehaald, en dat jongetje van het vissersbootje hebben gered.’ Deze ‘symboliek’ is volledig losgekoppeld van het perspectief van de uitgebuite mensen waar het om gaat (en gedegradeerd tot ‘dat ene meisje’ en ‘dat jongetje’), en volledig losgekoppeld van context staat de heroïek van sporters en hulpverleners centraal. Dit terwijl juist uitbuiting en ‘moderne slavernij’ precisie, context en aandacht vereisen (merk ook op dat OneWorld al waarschuwde voor het gebruik van de term ‘moderne slavernij’). Terwijl een bord met daarop ‘Until All Are Free’ constant mee wordt gesleept in de aftermovie van de mudrace, draait de video volledig om de modder, het zweten, het lachen, het juichen en de medailles. Het probleem, de uitbuiting en het geweld, komt in deze video niet naar voren en is tevens op de rest van de website helaas het ondergeschoven kindje. Ook in de voorbeelden die naar voren komen is de uitleg generiek, versimpeld, gedecontextualiseerd en gefragmenteerd, terwijl elders op de website de sportprestaties in volle glorie naar voren komen. Na hun Vlieg in het Oog-nominatie van twee jaar geleden, opnieuw een schot ver weg van de roos van International Justice Mission.

[Click here for the nomination text in English]

Vlieg in het Oog genomineerde 5

The Zero Hunger Project NL | ‘Een wereld zonder honger: het kan wél’

Vorig jaar merkten we op dat er, vanwege de coronacrisis, meer animatie- en explainervideo’s werden gemaakt, en dat verschillende van deze video’s goed werkten. Dat een animatievideo ook helemaal verkeerd kan uitslaan, bewijst The Zero Hunger Project NL met ’Een wereld zonder honger: het kan wél’. Terwijl animatie- en explainervideo’s juist vaak meer ingetogen zijn, kiest The Zero Hunger Project NL bij deze video juist voor een sensationele aanpak. Het begint al bij de voice-over, die opgewonden uitroept dat er ‘elke dag (…) miljoen mensen te weinig eten [hebben], en dat terwijl honger totaal onnodig is.’ Niet alleen de toon van de voice-over is uiterst misplaatst, maar ook de inhoud. Honger wordt ‘het grootste oplosbare probleem ter wereld genoemd,’ wat zowel sensationalistisch als simplistisch is. Het idee dat, ‘als we samen de schouders eronder zetten’, er niemand meer honger hoeft te hebben in 2030, gaat compleet voorbij aan de politieke aard van armoede. Het is vervolgens bijzonder, en bijzonder storend, dat The Zero Hunger Project ervoor kiest om een naakt, zwart kindje gehukt op een kurkdroge grond met vliegen rond zijn (te grote) hoofd laat optekenen. Alhoewel de animatie de gangbare (Nederlandse) perceptie van honger wil aanstippen en doorbreken (‘een kindje in een oorlog of in een rampgebied’), is het ongelooflijk dat ze dit zeer stereotiepe beeld van honger zo grafisch reproduceren. Daarna, bij de uitleg over chronische en intergenerationele honger, wat volgens The Zero Hunger Project de meest voorkomende vorm van honger is, worden louter zwarte mensen in een soort van traditionele klederdracht getoond. Na in ongeveer een minuut het probleem op deze ridicule manier te hebben geïntroduceerd, gaat de tweede minuut van de video in op hoe The Zero Hunger Project ‘investeert in deze mensen’ zodat ‘ze durven te dromen van een betere toekomst.’ Alhoewel ze terecht stellen dat honger op de lange termijn niet is op te lossen met voedselpakketten maar door zelfredzaamheid, blijven ook bij deze uitleg de animaties (van vooral ‘primitieve’ zwarte mensen) schuren. En hoe vaak kan je het woord ‘honger’ gebruiken in een video van slechts twee minuten (15 keer, zo blijkt)? Naast deze animatievideo gone wrong, is ook de animatievideo ‘Invest in female leadership in India’ van The Zero Hunger Project niet ideaal, deels vanwege dezelfde redenen maar wederom vooral door het buiten beschouwing laten van machtsrelaties (coaching en training alleen is uiteraard nooit voldoende). Een andere animatievideo gone wrong is ‘De kracht van familie’ van SOS Kinderdorpen, die van ons een special mention voor de sensationale en simplistische boodschap. Ten slotte willen we nog een andere campagne een special mention geven voor de sensationalistische, simplistische en zelfs misleidende boodschap, en dat is ‘Stop seks voor water’ van Simavi. Middels deze campagne wordt opgeroepen om seksuele uitbuiting van vrouwen in Afrika en Azië bij waterbronnen te stoppen. Alhoewel dit op zichzelf een heel goed doel is, blijkt de campagne uiteindelijk, als je de kleine lettertjes leest, gericht op het vrijmaken van budget voor meer lokale wateroplossingen, wat ‘sextortion’ niet per se voorkomt. Kortom, de sensatie van ‘seks voor water’ wordt hier dus gebruikt, en eigenlijk misbruikt, om aandacht te genereren voor een ander, minder ‘aantrekkelijk’ probleem, namelijk het tekort aan waterpunten.

P.s. Dat dit soort simplistische campagnes nog steeds vaak voorkomen is misschien niet zo vreemd als we dit soort adviezen voor fondsenwerving lezen. Ondanks dat dit geen campagne is in de klassieke zin van het woord, geven we dit blog van Fondsenwerving.Blog graag een dikke special mention, omdat ethische communicatie hier volledig ondergeschikt wordt gemaakt aan fondsenwerving.

[Click here for the nomination text in English]

 Hoogvlieger Award 2023

Lees hier het persbericht over de Humanitarian Communication Awards 2023, in zowel het Nederlands als het Engels.

Lees hier het interview over de Humanitarian Communication Awards 2022 met Anika Altaf, voorzitter van HuCom en tevens de voorzitter van de jury in 2022, op Nieuw Wij.

Lees hier het artikel over de Humanitarian Communication Awards 2020 door onze directeuren, Wouter Oomen en Emiel Martens, op One World (in het Nederlands) en ZAM Magazine (in het Engels).

Luister hier naar het radio interview over de Humanitarian Communication Awards 2018 met een van onze directeuren, Wouter Oomen, op Dit is de Nacht (NPO1):

Hoogvlieger genomineerde 1 

Defense for Children en De Goede Zaak | ‘Ze zijn al thuis‘ (winnaar Hoogvlieger Award 2023)

Migratie, de positie van mensen die vluchten voor oorlog en geweld, en de rol van internationale samenwerking raken steeds meer met elkaar verknoopt. Dat levert niet altijd fraaie beelden op. Denk bijvoorbeeld aan een campagne van VSO die we al eens voor een Vlieg in het Oog nomineerden omdat ze internationale samenwerking lieten samenvallen met de stigmatisering van vluchtelingen en het doel om migratie tegen te gaan. Ook in de politiek wordt internationale samenwerking voortdurend op conservatieve wijze gemotiveerd: niet als een oproep tot internationale solidariteit, maar als een middel om migratie tegen te gaan. Toch zien we dat veel organisaties de rug recht houden en door solidariteit gevormde campagnes over migratie lanceren – dat is op zich al een nominatie waard. We kiezen uiteindelijk voor de campagne ‘Ze zijn al thuis’ van Defense for Children en De Goede Zaak. De campagne is een goed geïntegreerd geheel: het bestaat uit een petitie, een wetsvoorstel in samenwerking met politieke partijen, video’s met persoonlijke verhalen, een rapport met context, gedegen onderzoek en een ondubbelzinnige boodschap dat kinderen die in Nederland geworteld zijn een permanente verblijfsvergunning dienen te krijgen. De nominatie staat voor een bredere tendens waarin verschillende organisaties zich politiek uitspreken voor het beschermen van de rechten van vluchtelingen (zoals bijvoorbeeld in het geval van de Tunesië-deal). Ook de manier waarop mensen die vluchten gerepresenteerd worden doet in enkele opvallende campagnes recht aan de situatie – wat meestal alleen al het gevolg is van hen zelf aan het woord laten, zoals bijvoorbeeld gedaan wordt door Oxfam Novib, Stichting Vluchteling en War Child – goed voor drie special mentions. Een, gezien hun beruchte verleden, zeer speciale special mention in de Hoogvlieger-categorie gaat dit jaar naar Save the Children, wiens grootschalige campagne ‘Save the Survivors’ duidelijke de nadruk legt op de keuzes die in een oorlogssituatie gemaakt moeten worden. Hoewel we ons nog wat ongemakkelijk voelen bij de (over)gestileerde Hollywoodvertelling, waarderen we de gebalanceerde representatie en de keuze om fictie te verkennen als middel om kwetsbaarheid in beeld te brengen. We hadden de campagne nog meer gewaardeerd als deze reactievideo, waarin de emoties van BN’ers belangrijk worden gemaakt, achterwege was gelaten, maar voor nu willen we vooral onze waardering uiten voor de koerswijziging van Save the Children.

Hoogvlieger genomineerde 2

HIVOS & partners | ‘Voices for Just Climate Action’

De tweede Hoogvlieger-nominatie gaat naar HIVOS, die in 2019 al eens de Hoogvlieger Award won voor hun campagne ‘Small Change, Big Deal’. Dit jaar nomineren we graag het initiatief ‘Voices for Just Climate Action’ (VCA), een campagne en platform gericht op, zoals het op de website wordt omschreven, ‘het versterken van lokale klimaatoplossingen voor mens en natuur’ (‘amplifying locally-led climate solutions for people and nature’). VCA is (het resultaat van) een alliantie tussen zes verschillende organisaties, naast HIVOS zijn dat Akina Mama wa Afrika, Fundación Avina, SDI, South South North (SNN) en het Wereldnatuurfonds (WWF). Het gaat hier dus om een gelijkwaardigde samenwerking tussen HIVOS and andere organisaties, waarvan meerdere in het mondiale Zuiden gevestigd zijn. De alliantie-organisaties brengen op hun beurt weer een groot aantal andere lokale maatschappelijke organisaties (‘civil society organizations’) bij elkaar die vrouwen, jongeren, inheemse bevolkingsgroepen, digitale activisten en andere, veelal ondervertegenwoordigde groepen in de samenleving vertegenwoordigen. Het doel is om deze organisaties ‘eigenaar’ – als bedenkers, facilitators en voorstanders – te maken van innovatieve klimaatoplossingen, omdat alleen zo effectieve en duurzame klimaatoplossingen tot stand kunnen komen. Kortom: burgers en gemeenschappen zelf moeten hun stemmen laten gelden om de klimaatcrisis te lijf te gaan, en dit initiatief probeert al deze stemmen te versterken. Het is mooi om te zien hoe bij deze campagne uitgegaan wordt van gelijkwaardige samenwerking en, in het verlengde hiervan, participatory storytelling. Een voorbeeld hiervan is de video ‘A Call to Water Justice’, waarin we Keniaanse burgers, activisten en experts aan het woord en in actie zien voor ‘watergelijkheid’ – en het bereiken van een innovatieve, duurzame en rechtvaardige toegang tot water (naast Kenia opereert dit initatief momenteel in Zambia, Tunesië, Indonesië, Bolivia, Paraguay en Brazilië). Ook de nadruk op  organisaties in het mondiale Zuiden, en op doorgaanse gemarginaliseerde groepen in de samenleving, wordt gewaardeerd, te meer ook omdat ze als vanzelfsprekend en vanzelfsprekend slagvaardig worden gepresenteerd. Drie andere video’s die de stemmen van lokale burgers en gemeenschappen proberen te versterken zijn ‘Women of our Alliance’ van Rainforest Alliance, ‘Het verhaal van Joy’ van Oxfam Novib, en ‘Sustainable finance for health systems’ van Wemos, goed voor drie special mentions. De video van Wemos is een geanimeerde explainervideo, waarmee ze laten zien dat ze dit genre, na hun Hoogvlieger-nominatie van vorig jaar, op geslaagde wijze weten in te blijven zetten.

Hoogvlieger genomineerde 3

Mama Cash en Both ENDS | ‘Global Alliance for Green and Gender Action‘ (met deze video van Mayan Ch’orti vrouwen in Guatemala als voorbeeld) 

De derde Hoogvlieger-nominatie is ook een initiatief van een allantie – of eigenlijk: de nominatie is een alliantie. Mama Cash en Both ENDS hebben de handen ineen geslagen met Fondo Centroamericano de Mujeres (FCAM), een feministische organisatie in Nicaragua die de rechten van vrouwen in Midden-Amerika ondersteunt, om samen, vanaf 2016, de ‘Global Alliance for Green and Gender Action’ (GAGGA) te vormen (met financiële ondersteuning van het Ministerie van Buitenlandse Zaken). De twee Nederlandse organisaties zijn bekenden van de Hoogvlieger Award. Mama Cash won de award in 2018, ontving een special mention in 2020 en was vorig jaar genomineerd in de Hoogvlieger-categorie, en Both ENDS wist in 2020 een special mention binnen te slepen. Beide organisaties staan bekend om het maken van krachtige video’s die de stemmen en acties van vrouwelijke activisten tonen en steunen. Een samenwerking met FCAM, een van de, zo niet de eerste en enige, non-profit organisatie in Midden-Amerika die zich richt op het financieel ondersteunen van lokale vrouwenorganisaties, voelt dan ook als niet meer dan logisch – en zeer passend bij zowel de doelstelling als communicatie van de drie organisaties. De ‘Global Alliance for Green and Gender Action’ richt zich op het ondersteunen van vrouwengroepen (zowel financieel als niet-financieel), het lobbyen voor vrouwenrechten en klimaatrechtvaardigheid, en het bij elkaar brengen van vrouwen- en klimaatgroepen. Het netwerk van GAGGA bestaat inmiddels uit 24 vrouwen- en klimaatfondsen, 28 NGO’s en maar liefst 390 grassroots organisaties in 39 landen wereldwijd. Het is mooi om te zien hoe centraal de partnerorganisaties staan in de communicatie over dit initiatief – en dat het gaat om (het bij elkaar brengen van) de collectieve macht van gender-, klimaat- en milieubewegingen in Latijns-Amerika, Afrika en Azië. De video’s die onder de noemer van GAGGA gedeeld worden door Mama Cash en Both ENDS gaan over specifieke vrouwengroepen die specifieke klimaatuitdagingen aangaan, zoals deze sterke video, waarin de Mayan Ch’orti vrouwen in Guatemala die zich uitspreken tegen de schadelijke exploitatie van biodiesel. De vrouwen gaan uit van hun voorouderlijke kennis en kunde over het land – en ze gaan ook de strijd tegen de overheid en bedrijven op juridisch gebied. Hiermee wordt het probleem expliciet politiek gemaakt, iets waar veel NGO’s niet aan willen of durven. Mama Cash en Both ENDS delen deze video’s juist wel, en doen daarmee eer aan aan de politieke context van klimaat- en andere maatschappelijke problemen. In dit kader willen we ook graag de campagne van One speciaal noemen, waarbij het ook gaat om het stimuleren en ondersteunen van activisme en activisten wereldwijd. Hun slogan ‘it’s not about charity, it’s about justice’ is precies wat we nodig hebben: het gaat niet om liefdadigheid, maar om rechtvaardigheid.

Hoogvlieger genomineerde 4 

Oxfam Novib | ‘Over gelijkheid‘

Internationale samenwerkingsorganisaties richten zich steeds vaker op nieuwe vormen, nieuwe stijlen en nieuwe genres om verhalen te vertellen. Alhoewel innovatie niet altijd progressie betekent, levert het vaak wel interessante producties op. Dit jaar vonden we bijvoorbeeld drie korte video’s van Oxfam Novib erg interessant, video’s waarin Roziena Salihu, Gershwin Bonevacia en Amara van der Elst een spoken word optreden geven over gelijkheid. De video’s zijn vertoond in bioscopen (ook al iets nieuws, daar zien we campagnes niet zo vaak terug) en dat mag ook wel, want de begeleidende visuals intensiveren de boodschap. Juist spoken word, dat een rijke geschiedenis heeft als maatschappijkritische kunstvorm, kan dit. Het licht eigenlijk heel erg voor de hand: waar organisaties zich afvragen hoe ze kritisch en genuanceerd kunnen zijn, en tegelijk hun achterban willen raken om in actie te komen – waarom wordt er niet vaker aan kunst gedacht? Roziena heeft daarbij een treffende suggestie: ‘Ik wil vertrouwen op onze stemmen, die verenigd kunnen klinken, op het deinen van onze heupen, op muziek door ons gekozen, op het schilderen van spreuken.’ Dat is precies zoals we deze keuze interpreteren: het belang van een kritisch verhaal, in een stijl gekozen door de auteur, kunstenaar en/of activist. Uiteraard putten ook andere organisaties uit nieuw beschikbare vormen en stijlen. Zoals we twee jaar geleden al opmerkten, zijn podcasts met een opmars bezig als een vertelvorm die ruimte geeft voor langere verhalen en toch een groot publiek kan bereiken. Ook dit jaar zien we weer een enkele mooie producties. Er zijn dan ook special mentions voor SOS Kinderdorpen voor deze podcast over een vrouw die opgroeide in een SOS Kinderdorp, BOPINC die in hun serie The Low-How uitleg geeft over economie en ondernemerschap in lage-inkomens-markten, en GPPAC die in hun (al langlopende!) Peace Corner Podcast gesprekken streamt met een overdonderend brede selectie aan professionals die werken aan vrede en veiligheid.

Hoogvlieger genomineerde 5 

Milieudefensie | ‘Een belangrijke aankondiging‘ en ‘Laatste aanmoediging’ 

Net als bij migratie (zie de eerste Hoogvlieger-genomineerde) zijn ook de thema’s klimaat en milieu niet meer los te zien van vraagstukken over internationale solidariteit. En dan komt ook een organisatie die compromisloos staat voor klimaatrechtvaardigheid als Milieudefensie in beeld. De video’s die zij hebben gemaakt onder de titels ‘Een belangrijke aankondiging’ en ‘Laatste aanmoediging’ zijn geen typische campagnes binnen het domein van humanitaire communicatie. Er wordt niet expliciet verwezen naar het lijden of de kwetsbaarheid van ‘Anderen’ en de relatie tussen het mondiale Noorden en Zuiden die veel humanitaire communicatie verbeeldt speelt geen duidelijke rol. Toch, of juist daardoor, is de campagne overtuigend in het verbeelden van internationale rechtvaardigheid, door de verantwoordelijken in beeld te brengen en (fictief) keuzes te laten maken. De verantwoordelijkheid die gepaard gaat met dergelijke keuzes moedigen aan om de druk op te voeren, of (om de woorden van Milieudefensie zelf te gebruiken) CEO’s van grote vervuilers ‘aan te moedigen’ om te veranderen. Juist omdat Milieudefensie een werkelijkheid in kaart brengt die nog niet bestaat maken zij ruimte om het doel voor ogen te houden. Iets soortgelijks doet ActionAid in hun campagne ‘Helaas! De FAIRBIKE bestaat (nog) niet…’. Ook in deze video worden de pijlen gericht op de bedrijven die het niet zo nauw nemen met natuur, milieu en, in dit geval, arbeids- en vrouwenrechten. Die video benoemt op fraaie wijze de ondersteuning die ze bieden aan actiegroepen in Zuid-Afrika die de arbeidsomstandigheden voor vrouwen in de mijnen verbeteren, en laten zien dat er juist voor een product dat hip, vooruitstrevend en ‘groen’ zou moeten zijn geen eerlijke optie beschikbaar is. Zodoende, naast de Hoogvlieger-nominatie voor Milieudefensie, een special mention in deze categorie voor ActionAid.